سلامت مردان نسبت به زنان و فرایند بهبود سلامتی با خوراک سالم
تفاوت مردان و زنان در سلامت و امید به زندگی
طبق گزارش اخیر OECD (کشورهای توسعهیافته و برخی کشورها) زنان تقریباً در همه کشورها بیشتر از مردان عمر میکنند. در سال ۲۰۲۳ میانگین امید به زندگی در بدو تولد در کشورهای OECD برای زنان ~ 83.7 سال بود، و برای مردان ~ 78.5 سال — یعنی اختلاف حدود 5.2 سال.
با این حال، اختلاف از کشوری به کشور دیگر متفاوت است؛ در برخی کشورها این تفاوت کم (~۳ سال) و در برخی دیگر زیاد (تا ۸–۱۰ سال) است.
پژوهشها همچنین نشان میدهند که مردان در تمام گروه سنی شانس مرگ بالاتری دارند. این برتری مرگ و میر برای مردان به دلایل مختلفی است: بیماریهای مزمن (قلبی-عروقی، سرطان، مشکلات تنفسی یا کبدی)، حوادث (تصادفات، خشونت)، خودکشی، و …
به عنوان مثال، در میان «سالهای بالقوه زندگی از دست رفته» (قبل از ۷۵ سالگی) میان مردان تقریباً دو برابر زنان است — یعنی مردان خیلی بیشتر از زنان زندگی را پیش از سن بالا از دست میدهند.
از سوی دیگر، اگرچه زنان عمر بیشتری دارند، پژوهشها نشان دادهاند که زنان به طور متوسط سالهای بیشتری را با محدودیتهای سلامتی (مثل ناتوانی، بیماریهای مزمن، مشکلات حرکتی یا دردهای عضلانی-استخوانی) سپری میکنند.
چرا این تفاوتها بین سلامتی مرد و زن وجود دارد؟
عوامل مؤثر
چند عامل مهم که تفاوت سلامت و امید به زندگی بین مردان و زنان را توضیح میدهند:
رفتار و سبک زندگی: مردان بیشتر دست به رفتارهای پرخطر میزنند (مثل رانندگی خطرناک، مصرف بالاتر سیگار یا الکل، شغلهای پرخطر). این مسأله ریسک تصادف، سوختگی، بیماریهای ریوی، قلبی و … را بالا میبرد.
مراقبتهای بهداشتی و رفتن به پزشک: در بسیاری از کشورها، مردان کمتر از زنان برای معاینات پیشگیرانه یا مراجعه به پزشک اقدام میکنند؛ همین موضوع باعث میشود بیماریها دیر تشخیص داده شوند.
عوامل زیستشناختی: بعضی تفاوتهای زیستی (مثلاً تأثیر هورمونها، سیستم ایمنی، تفاوت در ساختار بدن و متابولیسم) هم میتواند مؤثر باشد.
تصویر نمودار امید به زندگی در بدو تولد (سال ۲۰۲۳ یا نزدیکترین سال) و تغییرات آن در طول زمان (۲۰۱۰ تا ۲۰۱۹ و ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۳)
نتیجه کلیدی — «زنان عمر بیشتری دارند ولی کیفیت زندگی (سلامتی) مردان در سن پایینتر آسیبپذیرتر است»
مردان به طور متوسط عمر کمتر دارند و بیشتر در معرض مرگ زودرس قرار دارند.
اما زنان — گرچه عمرشان بیشتر است — سالهای بیشتری را با بیماری یا ناتوانی میگذرانند.
بنابراین «کسی که عمر بیشتری میکند» لزوماً «سالیان بیشتری سالم زندگی میکند» نیست.
💡 نکته برای کشورهای در حال توسعه (مثل ایران )
در کشورهایی با دسترسی کمتر به مراقبتهای بهداشتی یا با آمار بالاتر مرگ ومیر مادران، شکاف بین زنان و مردان ممکن است متفاوت باشد؛ یعنی زنان همیشه طول عمر بیشتری نداشته باشند — اما در بیشتر کشورهای جهان توسعه یافته و در حال توسعه، الگوی کلی این است که زنان عمر بیشتری دارند.
| نما / شاخص | مردان | زنان | توضیح / نکات |
|---|---|---|---|
| امید به زندگی در بدو تولد (OECD، 2023) | ≈ 78.5 سال | ≈ 83.7 سال | اختلاف ~ 5.2 سال (OECD) |
| سالهای بالقوه زندگی از دست رفته (قبل از 75 سالگی) | تقریباً دو برابر زنان | – | مردان بیشتر عمر کوتاه دارند (OECD) |
| سالهای با محدودیت فعالیت (بعد از ۶۰ سال) | ~ 5.0 سال | ~ 6.3 سال | زنان سالهای بیشتری با ناتوانی جسمانی زندگی میکنند (OECD) |
| علل مرگ زودرس در مردان | حوادث، خودکشی، بیماریهای قلبی/سرطانی/ریوی | در زنان: سرطان شایعتر | مردان بیشتر قربانی عوامل قابل پیشگیری هستند (OECD + Mehr News) |
در سالهای اخیر پژوهشهای معتبر نشان دادهاند که انتخابهای غذایی نقش بسیار مهمی در بهبود سلامت کلی بدن و پیشگیری از بیماریها دارند. مطالعات منتشرشده توسط Harvard School of Public Health و World Health Organization (WHO) تأکید میکنند که مصرف مرتب میوهها، سبزیجات، غلات کامل، مغزها و حبوبات میتواند خطر بیماریهای قلبی، دیابت نوع دو، التهاب مزمن و حتی برخی سرطانها را کاهش دهد. این خوراکیها غنی از فیبر، آنتیاکسیدانها، ویتامینها و مواد معدنی ضروری هستند که به بهبود عملکرد سیستم ایمنی، تنظیم قند خون، سلامت گوارش و حفظ وزن مناسب کمک میکنند. پژوهشها همچنین نشان میدهند که افزایش مصرف خوراکیهای گیاهی و کاهش غذاهای فرآوریشده، چربیهای ترانس و قند افزوده، تأثیر مستقیمی بر طول عمر و کیفیت زندگی دارد.
از سوی دیگر، تحقیقات منتشرشده در American Journal of Clinical Nutrition و National Institutes of Health (NIH) نشان میدهد که برخی مواد غذایی خاص میتوانند نقش محافظتی ویژه داشته باشند. به عنوان مثال، مصرف مداوم ماهیهای چرب مانند سالمون و ساردین به دلیل داشتن اسید چرب امگا-۳، به کاهش التهاب و تقویت سلامت قلب کمک میکند. همچنین، غذاهای تخمیری مانند ماست پروبیوتیک، کیمچی و کفیر باعث بهبود سلامت میکروبیوم روده میشوند و این موضوع با تقویت سیستم ایمنی و کاهش اختلالات گوارشی مرتبط است. ترکیب این گروه از خوراکیها با فعالیت بدنی منظم و مدیریت استرس میتواند یک الگوی پایدار و علمی برای بهبود سلامت در بلندمدت ایجاد کند.